2023 İlk Çeyrek Bütçe Açığı: Ekonomik Kırılganlık ve Belirsizlikler Artıyor
2023 İlk Çeyrek Bütçe Açığı: Ekonomik Kırılganlık ve Belirsizlikler Artıyor
2023 yılının ilk çeyreğinde merkezi yönetim bütçesi 711 milyar lira açık verdi. Kamu açıklarındaki büyüme, borçlanma ve enflasyon gibi parametreleri doğrudan etkiliyor. Ekonomik belirsizlikler artarken, bütçe açığının etkileri derinleşiyor.
Ekonomik Durum ve Bütçe Açığı
Ekonomiyi rasyonel zemin üzerine oturtmak amacıyla iki yıla yakın süredir sıkı para politikası uygulanıyor. Ancak, kamuda mali dengeleri sağlamada henüz yeterince mesafe alınamadı. Borçlanma, faiz yükü, enflasyon ve güven gibi birçok parametre, kamu açıklarındaki büyümeyi doğrudan etkiliyor. 2023 yılının ilk çeyreğinde merkezi yönetim bütçesi 711 milyar lira ile rekor düzeyde açık verdi.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre, mart ayında merkezi yönetim bütçe harcamaları geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 48,3 artışla 1 trilyon 27,7 milyar liraya ulaştı. Bütçe gelirleri ise yüzde 58,4 artışla 766,3 milyar lira olarak kaydedildi. Bu durum, bir ayda 261,5 milyar lira açık verilmesine neden oldu.
Faiz Ödemeleri ve Kamu Harcamaları
Mart ayında faiz dışı bütçe harcamaları yüzde 40,2 artışla 866,5 milyar lira olurken, faiz ödemeleri yüzde 116,3 artışla 161,2 milyar lirayı buldu. Devletin görevleri gereği tüm alanlara yaptığı harcamanın yaklaşık beşte biri kadar bir kaynağı faiz yuttu. Faiz dışı bütçe dengesi ise 100,2 milyar lira açık verdi.
Ocak-mart döneminde bütçe harcamaları yüzde 45 artışla 3 trilyon 117,6 milyar lira, bütçe gelirleri ise yüzde 47 artışla 2 trilyon 406,8 milyar lira oldu. İlk çeyrekte bütçe açığı yüzde 38,4 büyüyerek 710,8 milyar liraya ulaştı. Üç ayda elde edilen bütçe gelirleri ile toplam bütçe giderlerinin ancak yüzde 77,2’si karşılanabildi.
Kamu Personeli Giderleri ve Sosyal Güvenlik
Kamu çalışanlarının üç aylık personel gideri yüzde 38,6 artışla 920,7 milyar liraya ulaştı. Kamu personeli için yapılan sosyal güvenlik kurumu devlet primi ödemeleri de üç ayda yüzde 36,8 artışla 111,5 milyar lira oldu. Böylece üç aylık toplam personel gideri 1 trilyon 32,2 milyar lira olarak gerçekleşti.
Ancak, primler de dahil toplam personel giderinin bütçe harcamaları içindeki payı geçen yıl ilk çeyrekte yüzde 35,7 iken bu yıl yüzde 33,1’e geriledi. Bütçe vergi gelirlerine oranı da yüzde 55,5’ten yüzde 51’e düştü. Bu durum, kamu harcamalarının sürdürülebilirliği açısından önemli bir gösterge olarak değerlendiriliyor.
Bütçe Açığının Ekonomiye Etkileri
Bütçe açığının ekonomik etkilerinin başında artan borç yükü geliyor. Açık büyümeye devam ettikçe borç yükü de artıyor. Açığı kapatmak için sürekli borçlanmaya ihtiyaç duyan devletin sırtına giderek daha yüksek faiz yükü biniyor. Bu durum, mali istikrarsızlık sarmalına neden oluyor ve devletin asli hizmetleri için gerekli harcamaların önüne geçebiliyor.
Ayrıca, biriken borç yükü, gelecek nesiller üzerinde de baskı yaratıyor. Bütçe açıklarının bir diğer olumsuz sonucu da enflasyon. Açığı borçla finanse etme yöntemi, ekonomideki para arzını artırıyor. Artan para arzı ile para biriminin değeri düştüğü için fiyatlar yükseliyor. Bu da bireylerin satın alma gücünü aşındırıyor ve ekonomik istikrarı zorlaştırıyor.
Gelecek Öngörüleri
2025-2027 Orta Vadeli Program’da (OVP), bu yılın tümünde 1 trilyon 930,7 milyar lira düzeyinde bir merkezi yönetim bütçe açığı öngörülüyor. Bu durum, mali disiplinin sağlanması ve ekonomik istikrarın korunması açısından kritik bir öneme sahip. Yüksek borç düzeyi, yatırımcılar, işletmeler ve tüketicilerde belirsizlik yaratıyor.
Güven eksikliği, yatırımları caydırabiliyor, ekonomik büyümeyi baskılıyor ve kamunun finansa erişimini daha zor hale getiriyor. Bu nedenle, bütçe açığının yönetimi ve mali disiplinin sağlanması, gelecekteki ekonomik istikrar için hayati önem taşıyor.
